Gemeenten moeten in het kader van de Wmo passende maatschappelijke ondersteuning bieden aan inwoners met beperkingen, zodat ze zelfstandig kunnen blijven wonen en deelnemen aan de samenleving. Een verzoek van een inwoner (client) voor (extra) ondersteuning wordt gewoonlijk besproken aan ‘de keukentafel’, met een vertegenwoordiger van de gemeente (gespreksvoerder). Gespreksvoerders krijgen van gemeenten de opdracht mee om in het ‘keukentafelgesprek’ cliënten te stimuleren hun problemen vooral zelf op te lossen, samen met het eigen netwerk. In de participatiesamenleving is zelfredzaamheid immers de centrale waarde. Daarom, maar ook vanwege bezuinigingsoverwegingen, staat een succesvol Wmo-beleid al snel gelijk aan zo min mogelijk professionele ondersteuning. Toch blijken gespreksvoerders in de praktijk vaak te concluderen dat een (groter) beroep op mantelzorg niet wenselijk of mogelijk is. Blijkbaar worden bij de afweging ook andere overwegingen meegenomen dan die van het bevorderen van zelfredzaamheid.
Alfons Fermin, lid van het Onderzoekerscollectief en Roland Friele (programmaleider Wet- en Regelgeving in de Gezondheidszorg en adjunct-directeur bij het Nivel) hebben onderzoek gedaan naar waarden in keukentafelgesprekken over passende ondersteuning. De waarde van zelfredzaamheid staat zonder meer voorop, maar impliciet blijken gespreksvoerders (en cliënten) ook andere waarden te hanteren. Vooral de waarden van respect voor de keuzevrijheid van de cliënt en het voorkomen of verkleinen van schade, bijvoorbeeld door overbelasting van mantelzorgers, spelen impliciet een rol.
De onderzoekers pleiten in hun artikel in het Journal of Social Intervention: Theory and Practice ervoor ook deze twee waarden een plaats te geven bij de afweging over passende ondersteuning. Daarnaast zou een open gesprek met cliënten over de invulling, toepassing en afweging van deze waarden mogelijk moeten zijn, om recht te doen aan hun keuzevrijheid en zelfredzaamheid. Dat zou wel betekenen dat gespreksvoerders meer ruimte moeten krijgen van gemeenten, ook voor het inzetten van hun eigen professionele beoordelingsvermogen.
Het artikel is gebaseerd op een onderzoek dat is uitgevoerd voor het Nivel, het Nederlands Instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg, met een subsidie van ZonMw uit het programma Ethiek en Gezondheid.
Lees het volledige artikel op de site van het Journal of Social Intervention: Theory and Practice
Een korte handreiking voor betrokkenen bij het keukentafelgesprek is te vinden op het Kennisplein Gehandicaptensector