Het O-team* van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft Wenda Doff en bureau Bovengronds gevraagd de sociale opgave te ontwerpen voor de Haagse Beemden, een wijk in Breda waar zo’n 30.000 inwoners wonen. De opgave richtte zich op de gezonde wijk als uitkomst, ofwel het bevorderen van een gezonde leefstijl via de inrichting van de openbare ruimte.
Voor het bepalen van kansrijke interventies zijn werkzame mechanismes uit de beschikbare literatuur gedestilleerd en is de context van de wijk in kaart gebracht door middel van documentenanalyse en veldwerk. Dat veldwerk bestond uit twee werkbezoeken aan de wijk waarbij observaties zijn verricht en met sleutelfiguren van organisaties in de wijk is gesproken (Grote broer / grote zus, Surplus jongerenwerk, Breda Actief, Centrum voor Jeugd en Gezin, Wijkplatform, gemeente Breda & wijkteam).
Conclusie
De conclusie is dat de Haagse Beemden bij uitstek een groene wijk is met veel plekken voor ontmoeten en bewegen. Er zijn veel voorzieningen, accommodaties en trapveldjes. Dat wordt ook zeer gewaardeerd door bewoners. Er zijn echter verschillende ‘maren’.
- Ondanks dat de Haagse Beemden waarschijnlijk de hoogste dichtheid kent aan speelplekken in Nederland zijn deze voorzieningen monofunctioneel (te gebruiken voor slechts 1 sport, met name voetbal) en hebben ze weinig identiteit.
- Veel wandel- en fietspaden in de Haagse Beemden zijn van slechte kwaliteit met ‘weinig ogen op straat’ (zicht) door veel schuttingen, rolluiken en bosjes en daardoor verminderde mogelijkheid tot sociale controle. Deze paden zijn bovendien slecht verlicht, wat zorgt voor een lage sociale veiligheid.
- De buurten zijn stenig met veel verharding en relatief weinig groen. Verder is de inrichting van de buitenruimte met name op de auto georiënteerd en minder op de wandelaars en fietsers; voor hen is de wijk minder beweegvriendelijk ingericht.
Aanbevelingen
De interventies die de onderzoekers hebben aangedragen en grotendeels in de aanbevelingen van het O-team zijn overgenomen, zijn:
- Bind de buurten met een sportroute langs de buitenrand van de centraal gelegen landgoederenzone en maak hier meerdere kleine doorsteken doorheen. De sportroute biedt plaats aan hardlopen, skaten, fitnessen en spelen.
- Benut de bestaande waterstructuur en maak hiervan een waterring voor sport, spel en recreatie waaronder suppen en kanoën.
- Creëer ‘punctuaties’, zoals:
- Het multifunctioneel maken van bestaande voorzieningen (verlichting, funboxen en laservelden met verschillende sporten)
- Meer identiteit door variatie in groen
- Meer uitnodigen tot verblijven en ontmoeten door banken en picknicktafels
- Meer variatie en avontuur in het spelen (bouwspeelplaats, natuurspelen et cetera)
- Landgoederenzone toegankelijk maken met (struin)|paden
- De combinatie van de voorgaande twee punten met bomen/planken over de sloot/sloten
Punctuatie is in dit verband een term van Richard Sennet: “Punctuatie is plekken creëren met een uniek karakter. Zonder ‘aanhalingstekens’ werken publieke ruimtes niet. Ikzelf besteedde altijd veel aandacht aan straatmeubilair- zitbanken, drinkfonteinen, kleine beplanting, verschillende vormen van voetpaden. Punctuatie is vaak banaal, maar het markeert een plek. Iets waardevols hoeft niet per se duur te zijn. Het verbaast me telkens weer hoezeer kleine zaken de publieke ruimte mensen kunnen opfleuren.”
Uitdagingen
De grootste uitdaging in onze ogen is om de sleutelpersonen – professionals en bewoners – enthousiast te houden en hun rol te versterken. Daarvoor is blijvende financiering nodig voor partijen die buurtgericht werken en een brugfunctie vervullen tussen systeem- en leefwereld (instanties versus bewoners) en tot innovatieve oplossingen kunnen komen. Daarnaast moet er na veel raadplegen van bewoners nu ook echt wat gebeuren. Omdat de middelen schaars zijn, adviseren we zo snel mogelijk te beginnen met de kleine, niet zo dure interventies die veel effect hebben: de punctuaties.
*Het Ontwerpteam (O-team) helpt lokale overheden bij het oplossen van complexe ruimtelijke vraagstukken. Het onafhankelijke team bestaat uit drie experts die opereren namens het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK)